Strona GłównaAktualnościKalendarzGaleriaStrona archiwalnaLinkiO nas

Ze wspomnień Grzegorza Kiełtyki  "Z Archiwum X"
     
Moje obserwacje komety Halley’a 1985 - 1986.

   Kometa Halley’a. Każdy astronom amator wie, że ta kometa jest najsłynniejszym obiektem na niebie. Dr Krzysztof Ziołkowski w Uranii 5/1985 napisał o komecie Halley’a takie piękne słowa. Cytuję – „Obiegając Słońce mniej więcej co 77 lat kometa Halleya przybliża się do niego na odległość prawie dwa razy mniejszą niż Ziemia, oddala zaś na dystans przewyższający aż 35-o krotnie odległość Ziemi od Słońca. Każdy powrót do Słońca stwarza szansę jej zobaczenia z Ziemi. A ponieważ swą widowiskowością — świetlista kula z warkoczem poruszająca się na tle gwiazd — budzi powszechną ciekawość, podobnie jak tajemniczością natury i pochodzenia zainteresowanie astronomów, więc trudno się dziwić, że zawsze jest z niecierpliwością oczekiwana i pilnie poszukiwana na niebie.”.
Koniec cytatu.

Kometa Helley’a zbliża się do Ziemi raz na 77 lat. Edmund Halley, astronom (Anglia) badający ruchy komet stwierdził, że 3 komety obserwowane w XVI i XVII wieku mają te same orbity. Wysnuł stąd wniosek, że chodziło o ten sam obiekt. Nikt mu nie uwierzył. Edmund Halley napisał, „jeśli się to sprawdzi, to kometa pojawi się w 1758 roku” (patrz Urania 6/1985).Od jego nazwiska mamy nazwę tej komety. Kometa „Halley’a” pojawia się na ziemskim  niebie raz na około 77 lat. Któryś z wybitnych polskich astronomów określił ją, że jest „zegarem kosmicznym” pojawiającym się raz na 77 lat. Niezwykły obiekt. Kometa Halley’a ma orbitę położoną ponad płaszczyzną Układu Słonecznego. A więc nie podlega prawie wpływowi grawitacji dużych ciał Układu Słonecznego jak np. planeta Jowisz. Stąd tak stabilna orbita komety. Jest to obiekt, który obserwowali Mikołaj Kopernik, Jan Heweliusz i inni. Dr Krzysztof Ziołkowski w Uranii rocznik 1985 opisał dokładnie powroty komety „Halley’a w XVIII i XIX wieku. Zobaczmy jak to było:
- 25 grudnia 1758 rok – Boże Narodzenie Georg Palitzsch (1723-1788) saksoński rolnik z okolic Drezna przy pomocy niewielkiej lunetki zaobserwował kometę. Była to kometa „Halley’a”.
- 6 sierpnia 1835 r. następne odnalezienie komety Halley’a w Rzymskim Obserwatorium Astronomicznym przez  Etienne Dumouchela i Francisco de Vico.
- 11 września 1909 r. astronom Max Wolf sfotografował obiekt, który okazał się być kometą Halley’a.
- 16 października 1982 r. para astronomów amerykańskich G. Danielson i D. Jewitt pracujących w Mount Palomar przy użyciu 5 metrowego teleskopu na Mt. Palomar i detektora CCD odnaleźli kometę Halley’a  jako obiekt +25 mg.

Na początku lat 1980-tych astronomowie zorganizowali projekt badawczy o nazwie „International  Halley Watch”. Chodziło o dokładne zbadanie tej najsłynniejszej komety. W ramach tego projektu było także miejsce dla astronomów amatorów. Opublikowano podręcznik dla obserwatorów komety.
W Polsce koordynatorami programu IHW zostali Pani Stefania Grudzińska i Pan Marek Muciek z Uniwersytetu im. M. Kopernika w Toruniu. Koordynatorzy IHW zachęcali aby założyć osobny zeszyt obserwacji komety Halley’a. Mam taki zeszyt stąd te zapiski.  Zachęcano astronomów amatorów do obserwacji komety. Oceny jasności, stopień kondensacji DC, rysunki, obserwacje rojów meteorów związanych z kometą.

Pierwszą próbę odnalezienia komety Halley’a podjęto w Krośnie w sierpniu 1985 r. teleskopem 250 mm (obserwatorzy Witold Kosiek, Grzegorz Kiełtyka).  23 października 1985 r. razem  z Mieczysławem Paradowskim próbowaliśmy odnaleźć kometę na dachu budynku UMCS refraktorem 200/3000 mm. Nie udało się zobaczyć komety.
Oto moje obserwacje komety „Halley’a”, które przeprowadziłem w ramach programu „IHW”.
- 4 listopad 1985 – poniedziałek –

W październiku 1985 zostałem studentem na wydziale historii Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. Wiedziałem, że jest Oddział PTMA w Lublinie. Pod koniec października 1985 r. udałem się do Instytutu Fizyki UMCS. Tam skontaktowałem się z Mieczysławem Paradowskim.
Postanowiliśmy odszukać kometę „Halley’a”. W tamtym czasie Instytut Fizyki UMCS miał dostrzegalnie na dachu wieżowca. 11 pięter nad ziemią. Wynieśliśmy teleskop na dach wieżowca. Refraktor „Zeiss” 100/1000 mm. Odnaleźliśmy kometę!!! 4 listopada 1985 r. około godz. 20-tej UT. Jasność oceniliśmy na + 8.4 mg. Porównywaliśmy kometę z mgławicą Krab „M-1”. Pogoda piękna. Czas obserwacji: 18:30 – 21:30 UT. Zapis z zeszytu IHW: około 20  UT odnaleziono kometę Halley’a. Kometa znajdowała się na granicy widoczności. Zlewała się z tłem nieba. W teleskopie widoczne były gwiazdy do + 9,5 mg.  Kometa przedstawiała się jako obiekt o bardzo rozmytym kształcie. Stopień kondensacji DC oceniono na 2. Jasność + 8.4 mg. Odległość komety od Słońca – 278 mln km. Odległość komety od Ziemi – 145 mln km.
- 8 listopad 1985 – piątek –

Wspólna obserwacja z Mieczysławem Paradowskim. Instytut Fizyki UMCS. Teleskop, refraktor 100/1000 mm, pow. 25x. Bardzo dobre warunki pogodowe. Czas: 19:00 – 20:30 UT.Zapis z zeszytu IHW: Kometa ma wyraźnie większą jasność niż w czasie poprzedniej obserwacji. Jasność: + 8,0 mg. Odległość komety od Słońca – 271 mln km. Odległość komety od Ziemi – 128 mln km.
- 11 listopad 1985 – poniedziałek –

Dostrzegalnia Instytutu Fizyki UMCS. Razem z Mieczysławem Paradowskim. Luneta 64/400 mm.
Zapis z zeszytu IHW: Jasność: + 8,0 mg. Czas obserwacji: 19:00 - 19:30 UT. Stopnia kondensacji nie oceniano ze względu na rosnące zachmurzenie. Odległość komety od Słońca – 263 mln km. Odległość komety od Ziemi – 120 mln km.
- 7 grudzień 1985 – sobota –

Krosno. Lornetka 8x50. Zeszyt IHW. Czas obserwacji: 20:45 – 21:00 UT. Jasność komety + 6,0 mg. Kometę udało się odszukać na krótko między chmurami. W lornetce przedstawiała się jako rozmyty wyraźny obłok. Całkowite zachmurzenie uniemożliwiło obserwację przez refraktor 64mm. Odległość komety od Słońca – 208 mln km. Odległość komety od Ziemi – 103 mln km.

- 16 marzec 1986 – niedziela –

Krosno. Kometa Halley’a przeszła przez peryhelium 9 lutego 1986 r. W tamtym czasie wszyscy byliśmy głęboko poruszeni tragiczną katastrofą wahadłowca „Challenger”, która miała miejsce w styczniu 1986 r., zginęło 7 astronautów, 73 sekundy po starcie na przylądku Canarveral Floryda. Nad ranem 16 marca udaliśmy się z mieszkania pana Jana Winiarskiego (miał 87 lat) na Podwale. Z ulicy Tkackiej próbowaliśmy odszukać kometę Halley’a na porannym  niebie. Z tego co pamiętam, w tej próbie obserwacji udział wzięli oprócz autora artykułu Jan Winiarski, Wacław Moskal, Witold Kosiek. Jasne tło nieba psuje położenie obiektu, zamglenie, światła. Nie udało się odszukać komety.
- 29 kwiecień 1986 – wtorek –

Zapis w zeszycie IHW. Krosno. O godz. 20:50 UT odszukano kometę po jej przejściu przez  peryhelium. Była widoczna jako obiekt +5,0 mg, wyraźnie rozmyty, bez śladu warkocza. Przyrząd: lornetka 8x30. Obserwacje prowadziłem z osiedla Traugutta. W tamtym czasie osiedle mieszkaniowe Guzikówka było jeszcze w budowie. Aby nie przeszkadzały światła poszedłem między budowane bloki. Usiadłem na jakichś deskach i tam obserwowałem kometę. Bezchmurne niebo. Piękna pogoda. Odległość komety od Słońca – 242 mln km. Odległość komety od Ziemi – 115 mln km.
- 2 maj 1986 – piątek –

Kolejna obserwacja komety. Krosno. Osiedle na Guzikówce. Razem z Witoldem Kosiekiem. Sprzęt: refraktor 64/800 mm, pow. 30x, lornetka 8x30. Czas: 19:40 – 21:30 UT. Bardzo dobre warunki pogodowe. Zapis w zeszycie IHW „doskonała widoczność komety. Wysoka przejrzystość powietrza.
W lornetce widać zerkaniem warkocz komety. Oceny jasności komety przez lornetkę metodą Bobrovnikoffa:
1. + 4,9 mg
2. + 4,6 mg
3. + 4,7 mg
4. + 4,7 mg Średnia z 6 pomiarów: + 4,9 mg
5. + 5,2 mg
6. + 5,3 mg
Przy pomocy refraktora oceniono stopień kondensacji DC – 5”. Odległość komety od Słońca – 248 mln km. Odległość komety od Ziemi – 128 mln km.
- 3 maj 1986 – sobota –

Pamiętna wzruszająca obserwacja. Krosno. Osiedle Guzikówka. Czas: 20:50 – 21:30 UT. Sprzęt: teleskop Newtona 250/1500 mm, pow. 40x, lornetka 10x50. Profesor Seweryn Kunc przywiózł samochodem pana Jana Winiarskiego, założyciela Oddziału Krośnieńskiego PTMA, w 1953 roku. Pan Jan Winiarski nie widział komety Halley’a w 1910 roku, ze względu na chorobę oczu. Teraz mógł ją zobaczyć. Piękna bezchmurna pogoda. W lornetce kometa widoczna była z warkoczem. Można ją było porównać jeżeli chodzi o wygląd do galaktyki M-31 w Andromedzie.  W obserwacji udział wzięłi: Jan Winiarski, prof. Marian Kowalik, prof. Seweryn Kunc, Witold Kosiek, Wacław Moskal, Lesław Materniak, Wiesław Pelczar i autor. Jasność komety około +5,0 mg. Stopień kondensacji oceniono na DC-5. Odległość komety od Słońca – 251 mln km. Odległość komety od Ziemi – 133 mln km.
 - 4 maj 1986 – niedziela –

Przepiękna, bezchmurna pogoda. Czas obserwacji: 19:30 – 20:15 UT. Krosno Osiedle Guzikówka. Razem z Witoldem Kosiekiem. Refraktor 64/800 mm, pow. 30x, lornetka 8x30. Zapis z zeszytu IHW: „Stopień kondensacji oceniany przez refraktor. DC-5. Oceny jasności komety przez lornetkę 8x30 metodą Bobrovnikoffa.
1. + 5,0 mg
2. + 5,0 mg
3. + 5,2 mg Średnia z 4 pomiarów: + 5,1 mg
4. + 5,3 mg

O godz. 19:45 UT jasny meteor pod Bliźniętami”. Odległość komety od Słońca – 253 mln km. Odległość komety od Ziemi – 137 mln km.
- 5 maj 1986 – poniedziałek –

Pogoda bezchmurna. Czas obserwacji: 19:40 – 20:45 UT. Krosno. Osiedle Guzikówka. Razem  z Witoldem Kosiekiem. Refraktor 64/800 mm, pow. 30x, lornetka 8x30. Oceny jasności komety przez lornetkę 8x30 metodą Bobrovnikoffa.

1. + 4,9 mg
2. + 5,2 mg
3. + 5,0 mg Średnia z 5 pomiarów: + 5,0 mg
4. + 5,1 mg
5. + 5,0 mg

O godz. 20:49 UT zauważono jasny i duży meteor.  Długość przelotu około 35 stopni. Przez 2 sekundy po przelocie, na całej trasie, widoczna biała pulsująca smuga. Czas przelotu: 2,5 do 3 sekund. W ciągu całej obserwacji naliczono 16 SSZ. Odległość komety od Słońca – 256 mln km. Odległość komety od Ziemi – 143 mln km.
- 6 maj 1986 – wtorek –

Czas obserwacji: 20:25 – 20:50 UT. Lornetka 8x50. Krosno. Osiedle Guzikówka. Z dala od świateł. Piękna pogoda. Zapis z zeszytu IHW:

Oceny jasności komety (Bobrovnikoff, lornetka 8x 30).
1. + 5,0 mg
2. + 5,3 mg
3. + 5,5 mg
4. + 5,3 mg Średnia z 7 pomiarów: + 5,2 mg
5. + 5,2 mg
6. + 5,3 mg
7. + 5,0 mg

Stopnia kondensacji DC nie wyznaczyłem, bo się nie da przez lornetkę. Odległość komety od Słońca – 256 mln km. Odległość komety od Ziemi – 148 mln km.
- 7 maj 1986 – środa –

Czas obserwacji: 20:40 – 21:02 UT. Lornetka 8x30. Krosno. Osiedle Guzikówka. Bardzo dobre warunki pogodowe. Zapis z zeszytu IHW:
Oceny jasności komety (Bobrovnikoff, lornetka 8x30).

1. + 5,4 mg
2. + 5,3 mg
3. + 5,1 mg
4. + 5,4 mg Średnia z 6 pomiarów: 5,2 mg
5. + 5,0 mg
6. + 5,3 mg

Stopnia kondensacji komety nie wyznaczono. Odległość komety od Słońca – 260 mln km. Odległość komety od Ziemi – 152 mln km.
- 10 maj 1986 – sobota –

Krosno. Guzikówka. Czas obserwacji: 20:30 – 20:40 UT. Lornetka 8x30. Trudna obserwacja. Zapis z zeszytu IHW:
„Silne zamglenie utrudniało odnalezienie komety. Również „zlewanie się” tła komety z gwiazdą 57 HYA utrudniało ocenę jasności. Jasność komety oceniono na około + 5,6 mg metodą Bobrovnikoffa porównując gwiazdy i kometę. Do oceny użyto gwiazdy 57 HYA i 56 HYA, mapy w podręczniku Stevena Edberga. Odległość komety od Słońca – 266 mln km. Odległość komety od Ziemi – 166 mln km”.
- 14 maj 1986 – sobota –

Ostatnia obserwacja komety Halley’a. Jakby to napisać – „kółko się zamknęło”. Znowu Instytut Fizyki UMCS Lublin. Razem z moim kolegą Mieczysławem Paradowskim. Tak jak 4 listopada 1985r. pierwsza obserwacja komety. Tym razem użyliśmy lornety binokularu 10x80. Warunki pogodowe kiepskie. Zapis z zeszytu IHW:
„Silne zamglenie, Księżyc. Z największym trudem odnaleziono kometę Halley’a. Była widoczna zerkaniem. Jasność oceniono na + 6,0 mg. Czas obserwacji: 20:10 – 20:30 UT. Odległość komety od Słońca – 275 mln. Km. Odległość komety od Ziemi – 185 mln km”.

Podsumowanie: Warto być astronomem – amatorem. I obserwować niezwykłe zjawiska na niebie. Kometa Halley’a była pierwszą kometą, którą obserwowałem. Profesor Michał Kamieński napisał  w Uranii: „Kometa Halley’a niby ognista wskazówka niebieskiego zegara, od wielu tysięcy lat
zaznacza szereg zdarzeń w dziejach ludzkości”. Miałem szczęście zobaczyć tę „wskazówkę”.
Grzegorz Kiełtyka

       PTMA Oddział Krosno

  Zestawienie obserwacji z całego świata  zostało wydane w lutym 1996 roku w grubym tomie "The Archive of The Amateur Observation Network of The International Halley Watch Volume 2" (Wolumin 1 zawierał obserwacje komety Giacobini Zinner - traktowanej jako treningową dla obserwacji komety Halleya). Poniżej okładka i dwie przykładowe strony. Miło jest się widzieć w jednym zestawieniu z takimi sławami jak T. Lovejoy, A. Hale czy  G. Garradd.

( dopisek: Wacław Moskal)