Pół wieku gwiaździarstwa - czyli wybrane wspomnienia z obserwacji Józefa Lubasa cz III.

Bliskie złączenie Regulusa z Księżycem – 19 czerwca 1988 r.

W dniu 19 czerwca 1988 r. w Krośnie, w godz. 20:50 – 21:10 dokonałem obserwacji Księżyca w bliskim złączeniu z Regulusem – gwiazdą pierwszej wielkości w gwiazdozbiorze Lwa. Obserwacji dokonałem tylko przez 20 minut ze względu na niesprzyjające warunki atmosferyczne (liczne chmury, które zakryły całe niebo).
 

Bliskie złączenie Regulusa z Księżycem – 3 listopada 1988 r.

 
Księżyc zbliżył się o godz. 03;02 na odległość 4 minut kątowych do Regulusa. Zjawisko obserwowałem w godz. od 02:00 do 03:05. Regulus 1,34 mg. Księżyc w fazie „-34”. 

Heliakalne obserwacje  Syriusza

W Węglówce mój ojciec Teofil Lubas dostrzegł Syriusza 26 sierpnia 1988 r. przed wschodem Słońca. W Krośnie udało mi się to 28 sierpnia 1988 r. Natomiast swego rodzaju rekordem jest seria heliakalnych obserwacji Syriusza w 2015 r. tj. w dniach 25, 27, 29 sierpnia (godz. 04:45).

 

 W dniach 3, 4 stycznia 1989 r. w godz. 16:30 – 16:40 odnalazłem Merkurego na zachodnim horyzoncie w Krośnie. Natomiast w godzinach rannych 6:45 – 7:00 odnalazłem Wenus na wschodnim horyzoncie.

W dniu 8 stycznia 1989 r. – niedziela – o godz. 16:30 w Węglówce po raz pierwszy odnalazłem Merkurego na zachodnim horyzoncie. Następnie do godz. 18:00 obserwowałem całe niebo przy idealnej pogodzie – rzadka okazja aby zobaczyć tyle gwiazd – bez oświetlenia. W mieście sytuacja nie do pomyślenia.

 
Obserwacja Merkurego – niedziela 23 kwietnia 1989 r. – Krosno

 
Od kilku już dni nosiłem się z zamiarem dokonania obserwacji Merkurego na zachodnim horyzoncie. O godz. 20:20 kol. G. Kiełtyka wychodząc rozeznać warunki pogodowe odnalazł Merkurego. Najpierw dokonaliśmy obserwacji Merkurego z dachu jego budynku, a następnie z placu przy piekarni przez teleskop Pana Jana Winiarskiego przy powiększeniu 60 i 120 X. Pogoda wówczas się poprawiła i dostrzegliśmy Jowisza, Marsa, Plejady, cały sześciobok zimowy, Lwa, Pannę Wolarza, Lutnię. Plejady widoczne były do godz. 21:15. Wcześniej zaszedł Syriusz. Merkurego natomiast obserwowaliśmy do godz. 21:18 – maksymalnie aż do jego zachodu. Jedna z udanych obserwacji Merkurego, który znajdował się w odległości 17 stopni od Słońca i widoczny był jak gwiazda zerowej wielkości – bardzo jasny. W obserwacji wzięli udział koledzy Grzegorz Kiełtyka i Wacław Moskal.

 Obserwacja Wenus – piątek – 12 maja 1989 r. – Krosno

O godz. 20-tej obserwując zachód Słońca podjąłem się próby poszukiwania Wenus. Po kilku minutach mignęła mi w lornetce. Była to pierwsza obserwacja Wenus na zachodnim horyzoncie w tym roku – 38 dni po koniunkcji Wenus ze Słońcem. Jasność Wenus – 3,4 mg w odległości 10 stopni od Słońca.

Jowisza dostrzegłem dopiero o godz. 20:30, natomiast nie udało się odnaleźć Merkurego, którego jasność wynosiła + 1,8 mg. O godz. 21-szej odnalazłem Marsa (ostatni raz na zachodnim horyzoncie). W obserwacji wziął udział kol. G. Kiełtyka. Warto nadmienić iż ostatni raz widziałem Wenus w dniu 4 stycznia 1989 r. w godzinach rannych na wschodnim horyzoncie. 

Obserwacja bliskiego złączenia Jowisza i Wenus – 21, 22,23 maja 1989 r. – Krosno

 

Obserwacje prowadzono przez lornetkę w godz. 20:15 – 21:00
W dniu 23 maja udało się zaobserwować najbliższe położenie Jowisza i Wenus w odległości 1 stopnia. Był to zarazem ostatni dzień widzialności Jowisza na zachodnim horyzoncie (ze względu na pogodę). Również Wenus nie zaobserwowano do 18 czerwca 1989 r.

 

10 grudnia 1989 r. Węglówka – godz. 16:40
Krótka obserwacja Wenus oraz Saturna. Saturn widoczny przeze mnie po raz ostatni na zachodnim horyzoncie.

 

Ze względu na pogodę nie udało się przeprowadzić obserwacji brzegowego zakrycia Osiołka Południowego w Raku przez Księżyc. Do tej obserwacji przygotowywano się niezwykle starannie. Opracowano wszystkie dane, materiały, itd. Niestety Księżyc za chmurami, bezwietrznie, bez szans na obserwacje.

 

25 grudnia 1989 r.  Boże Narodzenie – Węglówka

 

Obserwacja Wenus – 25 dni przed dolnym złączeniem ze Słońcem. Bardzo dobrze widoczna okiem nieuzbrojonym jak jasna latarnia na zachodnim horyzoncie. Podobnie przez lornetkę. Natomiast obserwując ją przez lunetę własnej roboty mojego ojca – widoczny wyraźny sierp – jak Księżyc 4 dni po nowiu. Widoczna na niebie w gwiazdozbiorze Koziorożca. Następnie co kwadrans obserwowałem niebo m. in. Jowisza, Plejady, Bliźnięta, Byka, Oriona, zachodzący Trójkąt Letni, Niedźwiedzicę, Mirę-Ceti.

 

31 grudnia 1989 r. – Węglówka

 

Obserwacja Wenus – 18 dni przed dolnym złączeniem ze Słońcem. Księżyc odnaleziono o 15:02, Wenus o 15:05. Obserwowany zachód Słońca od domu 15:21, a z górki za potoczkiem o 15:31 (widoczne dwa zachody Słońca).

7 stycznia 1990 r. – Węglówka

 
Obserwacja fazy Wenus – 11 dni przed dolnym złączeniem ze Słońcem. Wenus posiadała 5 % oświetlonej tarczy – piękny „rogalik”. Wenus w odległości 10 stopni od Słońca. Obserwowano koniunkcję Księżyca z Plejadami. Zakrycie Plejad nastąpiło w godz. 14:40 – 16:15, a więc przy Słońcu 8 stopni nad horyzontem do -4 stopni pod horyzontem (niemożliwe do dokonania obserwacji ze względu na jasne tło nieba). Faza Księżyca – 84. Pierwsze gwiazdki dostrzegłem około 16-tej obok Księżyca w odległości 10 minut kątowych.

 8 stycznia 1990 r. – Krosno

 
Obserwacja Marsa. Godz. 6:30. Po raz pierwszy od 12 maja 1989 r. odnalazłem Marsa tym razem na wschodnim horyzoncie na lewo od Antaresa – kilka stopni, razem z Antaresem w polu widzenia lornetki. Była to zarazem pierwsza widoczność Antaresa po koniunkcji ze Słońcem. Mars bardzo podobny kolorem do Antaresa – zgodnie z nazwą (czerwona planeta). Widoczny również charakterystyczny układ 3 gwiazdek przed Antaresem. 

 Po zachodzie Słońca widoczna Wenus – ostatni raz na zachodnim horyzoncie na 10 dni przed złączeniem ze Słońcem.

 25 stycznia 1990 r. „Chac noh ek” w Krośnie

 

W dniu 25 stycznia 1990 r. o godz. 06:50 ujrzałem Wenus po raz pierwszy na wschodnim horyzoncie – 7 dni po dolnym  złączeniu ze Słońcem – 12 stopni od Słońca. Bardzo dobrze widoczna, rzucała się w oczy. Przez lornetkę wyglądała bardzo okazale jak również przez teleskop (piękny rogalik). Obserwowałem ją do godz. 07:30 okiem nieuzbrojonym. A więc udało się. „Chac noh ek” w Krośnie – jak mawiali Majowie.

Zestawienie obserwacji Merkurego

 

1988 – maj – 8, 9 – pierwszy raz w godz. wieczornych na zachodnim horyzoncie,
1988 – październik – 27 godz. 5:30 na wschodnim horyzoncie,
1989 – styczeń – 3,4,8 – na zachodnim horyzoncie,
1989 – kwiecień 23, za zachodnim horyzoncie,
1990 – kwiecień 1,2,9,10,11 – na zachodnim horyzoncie,
1990 – lipiec 28 – na zachodnim horyzoncie
1991 – kwiecień – 1 na zachodnim horyzoncie,
1991 – lipiec 8,12 – na zachodnim horyzoncie,
1991 – wrzesień – 11 – na wschodnim horyzoncie.

 

 W godzinach wieczornych dokonałem obserwacji nieba. Dostrzegłem jeszcze Syriusza lecz nisko nad horyzontem oraz Plejady. Były to końcowe obserwacje przed złączeniem ze Słońcem.
Następnie o godz. 21:36 dokonałem ciekawej obserwacji w układzie księżyców Jowisza. Księżyc 1-szy Io ukryty był za tarczą i w cieniu Jowisza, O godz. 21:36 zauważyłem koniec zaćmienia tego Księżyca, który pojawił się nagle zza tarczy Jowisza.

 27 czerwca 1990 r. – Krosno – godz. 3:00

 

Krótka obserwacja Wenus, która znajdowała się pod Plejadami. Plejady widoczne po raz pierwszy na wschodnim horyzoncie po koniunkcji ze Słońcem. Ostatni raz obserwowałem je 2 maja na zachodnim horyzoncie.

 22 lipca 1990 r. – Krosno – Obserwacja nieba wieczornego

W godzinach wieczornych tj. od 22-giej do 23:30  dokonałem obserwacji nieba obserwując m. in kometę Levy 1990c przy bardzo dobrych warunkach pogodowych. Następnie obserwowano Saturna, gwiazdozbiór Strzelca, a w nim odnaleziono Urana. Z kolei odnaleziono okolice oraz gwiazdę SAO 186343, która miała być zakryta przez planetoidę w dniu 9 sierpnia 1990 r.

 6 sierpnia 1990 r. – Krosno – Obserwacja nieba wieczornego

 

 9 sierpnia 1990 r. – Krosno – zakrycia gwiazd przez planetoidy

Próbę obserwacji zakrycia gwiazdy SAO 186343 przez planetoidę 679 Pax podjęto            w Krośnie. Obserwatorzy kol. Grzegorz Kiełtyka dysponując teleskopem Maksutow 100/1000 mm pow. 50x wraz z kol. Józefem Lubasem – luneta 20 x 50 mm w czasie od 20:50 do 21:13 UT nie zanotowali zakrycia. Warunki obserwacji średnie, utrudnione blaskiem Księżyca.  W czasie obserwacji widoczna gwiazda SAO 186343 widoczna w polu widzenia instrumentów.

 13 sierpnia 1990 r. poniedziałek  – Krosno – obserwacja porannego nieba

 W godz. 4:00 – 5:00 dokonałem obserwacji bliskiego złączenia Jowisza i Wenus okiem nieuzbrojonym, przez lornetkę 7 x 50 oraz refraktor.

Maksymalne złączenie obserwowanych obiektów to 8 minut kątowych. Podobną obserwację przeprowadzono w dniu 23 maja 1989 r. na zachodnim horyzoncie. Obiekty były wówczas widoczne w odległości 1-go stopnia. Takie koniunkcje nie są częste i są godne uwagi. Warto spojrzeć na nie nawet okiem nieuzbrojonym. Obiekty prawie „ocierają” się o siebie.

 29 kwietnia 1991 r.  „Dopóty nie będzie ciepłej rosy, dopóki z wieczora nie zajdą kosy

Wieczorna próba odnalezienia „Kos” i Plejad w Krośnie powiodła się. O godz. 20:40 dostrzeżono „Kosy” i Plejady. Świecił jeszcze Aldebaran, a kilka minut wcześniej widziano Syriusza. Kosy i Plejady widziano przez lornetkę lecz były słabo widoczne, ale jednak. Ludowe przysłowie mówi: „Dopóty nie będzie ciepłej rosy, dopóki z wieczora nie zajdą kosy”.

13 czerwca 1991 r.  – Krosno – Planetarne trio w lornetce

O godz. 21: 15 w Krośnie w polu widzenia lornetki 7 x 50 zaobserwowano planetarne trio tj. Wenus, Jowisz i Mars w następujących odległościach między sobą: Jowisz – Wenus 4,5 stopnia, Jowisz – Mars 1,0 stopnia, Mars – Wenus – 3,7 stopnia.

7 lipca 1991 r.  – Krosno – Trzy planety i Regulus

O godz. 21: 30 w Krośnie dokonałem obserwacji Regulusa w otoczeniu planetarnego trio Wenus, Mars, Jowisz. Bardzo piękne obiekty. Natomiast o godz. 22:30 odnaleziono Urana  w Strzelcu.

8 lipca 1991 r.  – Krosno – Regulus i cztery planety

O godz. 21: 15 w Krośnie do obiektów obserwowanych dzień wcześniej tj. Regulusa, Wenus, Marsa i Jowisza dołączył Merkury bardzo nisko na zachodnim horyzoncie. Niezapomniane obserwacje.

9 lipca 1991 r.  – Krosno – Heliakalny wschód Aldebarana.

O godz. 3:30 rano widoczny Aldebaran – pierwszy raz po złączeniu ze Słońcem.

12 lipca 1991 r.  – Węglówka

W godz. 21-sza do 21:15  wspólnie z Ojcem obserwowaliśmy Merkurego oraz planety , Mars, Jowisz oraz gwiazdę pierwszej wielkości Regulusa w Lwie. Merkury widoczny około 3 stopni „nad lasem” na zachodnim horyzoncie.

11 września 1991 r.  – Krosno – Regulus widoczny na niebie po koniunkcji ze Słońcem

Ranna obserwacja koniunkcji Jowisz, Regulus, Merkury – obiekty widoczne w polu widzenia teleskopu oraz 11 stopni na prawo widoczna Wenus. Obserwacja w godzinach 5:00 do 5:20.  Również należy odnotować fakt iż była to pierwsza obserwacja Regulusa po koniunkcji ze Słońcem (20 dni po złączeniu ze Słońcem).

2 listopada 1991 r.  – Krosno – dzienna obserwacja Wenus

Dzienna obserwacja Wenus do godz. 12:12 przez lornetkę, a okiem nieuzbrojonym widoczna do godz. 11:45 (pomocą okazał się Księżyc w koniunkcji z Wenus).

Teofil Lubas - Niezwykłe zjawisko – Węglówka 17 listopada 1989 r.

Niezwykłe zjawisko zorzy polarnej było widoczne w dniu 17 listopada 1989 r. z terenu Podkarpacia. Obserwując zachód Wenus i Saturna spojrzałem na niebo północne. I o dziwo, na tle Wielkiej Niedźwiedzicy od strony tylnych kół Wielkiego Wozu ku horyzontowi, zauważyłem wyraziste promieniowanie koloru jasnoczerwonego przechodzące w kolor różowo-pomarańczowy. Wystąpiło ono w godzinach od 17:45 do 18:05. Następnie    w godzinach od 18:45 do 19:05 w gwiazdozbiorach Herkulesa, Woźnicy i Rysia pojawiły się dwie  o mniejszych rozmiarach, czerwone łuny zorzy polarnej. Interesującym jest fakt, że na tle zorzy były bardzo dobrze widoczne gwiazdy. Obserwacji zjawiska dokonałem   w Węglówce – niedaleko Krosna – w miejscu o współrzędnych geograficznych: długości 21^o45’ i szerokości 49^o46’. Zjawisko widoczne było na terenie Podkarpacia przez wiele osób wywierając nieopisane wrażenie.